BÚP BÊ DARUMA - BIỂU TƯỢNG MAY MẮN CỦA NHẬT BẢN

Nếu bạn là một người quan tâm đến văn hóa Nhật Bản, hẳn ít nhất một lần bạn đã từng nghe thấy hoặc trông thấy hình ảnh búp bê Daruma - một biểu tượng tinh thần vô cùng độc đáo góp phần làm cho nền văn hóa xứ mặt trời mọc thêm đặc sắc. Vậy có câu chuyện thú vị nào ẩn dấu đằng sau búp bê Daruma? Ý nghĩa của búp bê Daruma là gì mà người Nhật lại yêu quý chúng đến thế? Hãy cùng Sách 100 khám phá ngay trong bài viết này nhé!

Mục lục

•  Búp bê Daruma là gì?     

• Búp bế Daruma có ý nghĩa gì?

• Búp bê Daruma có bao nhiêu màu?

Búp bê Daruma có hình dạng tròn, rỗng bên trong và nặng ở phần dưới. Chính bởi trọng tâm ở phía dưới nên búp bê Daruma giống như một con lật đật vậy, mỗi lần ngã lại có thể tự trở về dáng đứng thẳng ban đầu. Hình dạng tròn của búp bê được cho là mô phỏng lại tư thế ngồi thiền kiết già (tư thế hoa sen) trong Phật Giáo.

Búp bê Daruma truyền thống được làm thủ công qua 18 bước từ một loại giấy đặc biệt gọi là giấy bồi (được sản xuất từ sợi của 3 loại cây: cây bụi giấy mitsumata, cây ganpi và cây dâu tằm giấy). Ngày nay, ngoài chất liệu là giấy bồi, người ta còn làm búp bê Daruma từ gốm sứ, gỗ, vải và các vật liệu khác.

Đặc trưng của búp bê Daruma cầu may là đôi mắt không có lòng đen, nét mặt có chút dữ tợn, cáu kỉnh. Người Nhật xưa có câu:“Con hạc sống 1000 năm, con rùa sống 10000 năm”, bởi vậy mà lông mày của búp bê Daruma được vẽ theo hình chim hạc và râu được vẽ theo hình con rùa - đôi linh vật tượng trưng cho sự trường thọ, thịnh vượng. Trước bụng búp bê Daruma thường có chữ Phước 福, Cựu Phước 巨福, Phước Nhập 福入, Thắng 勝, Tất Thắng 必勝,... Ngoài ra, có người còn viết mục tiêu cá nhân hoặc tên mình lên hai bên má của búp bê Daruma.

Điều đặc biệt là tất cả các chi tiết này đều được vẽ bằng tay bởi các nghệ nhân lành nghề nên có thể nói mỗi búp bê được tạo ra đều có những điểm khác nhau, không con nào giống con nào 100%! 

2.Búp bê Daruma có nguồn gốc từ đâu?

Daruma (ダルマ) ở đây là phát âm tiếng Nhật của Dharma - tên rút gọn của Bodhidharma (Tổ Bồ Đề Đạt Ma), vị Tổ Thiền Tông Ấn Độ đời thứ 28 đồng thời là người sáng lập Phật giáo Thiền tông ở Trung Quốc. 

Tương truyền, để thực hiện lời di huấn của thầy Bát Nhã Đa La (tổ sư Thiền Tông đời thứ 27), Bồ Đề Đạt Ma đã từ Ấn Độ vượt biển đến Quảng Châu, Trung Quốc năm 520. Tại đây, ngài được vua Lương Võ Đế mời vào cung Kim Lăng giảng đạo, tuy nhiên sau 19 ngày thuyết pháp vẫn không có ai lãnh hội được. Sau đó, ngài rời cung Kim Lăng, vượt sông Dương Tử đến Lạc Dương nước Ngụy, bấy giờ đang dưới triều vua Hiếu Minh Đế. Ngài dừng chân tại ngôi chùa Thiếu Lâm thuộc núi Tung Sơn, ngồi im lặng, quay mặt vào vách đá tham thiền nhập định trong 9 năm.

Trong khoảng thời gian tọa thiền ấy, tay và chân của Bồ Đề Đạt Ma đã trở nên nhăn nheo, thoái hóa rồi teo tóp dần. Người đời cũng kể lại rằng, ngài rất tức giận vì bản thân lỡ ngủ quên trong lúc thiền nên đã tự cắt mí mắt của mình để mắt không nhắm lại được nữa. Những mí mắt này rơi xuống đất rồi mọc lên rất nhiều mầm chè xanh. Ấy cũng chính là lí do tại sao các nhà sư thường uống chè xanh để giữ sự tỉnh táo.

Vào thời Edo (1603 -1867), nhà sư Shinetsu tại chùa Daruma-ji  (達磨寺), thành phố Takasaki cứ mỗi dịp năm mới lại vẽ hình Bồ Đề Lạt Ma ngồi thiền để tặng cho nông dân như một lá bùa hộ mệnh. Đây được cho là khởi đầu của búp bê Daruma sau này. 

Đến cuối thế kỷ 18, nhà sư Togaku - vị trụ trì thứ chín của chùa đã tạo ra búp bê Daruma đầu tiên bằng gỗ dựa trên bức tranh cho Shinetsu vẽ. Và vào thời kỳ Minh Trị, khi trồng dâu nuôi tằm và công nghiệp dệt may phát triển rực rỡ tại Nhật Bản, búp bê Daruma bắt đầu được đông đảo người dân dùng như một biểu tượng tinh thần để cầu mong cho vụ mùa thu hoạch tơ lụa được bội thu. 

Thời gian trôi qua, sau nhiều lần biến tấu, chỉnh sửa về thiết kế, búp bê Daruma đã có hình dạng giống như ngày nay.

3.Búp bê Daruma có ý nghĩa gì?

Mỗi chi tiết của búp bê Daruma đều ẩn chứa những ý nghĩa vô cùng sâu sắc. Đôi mắt luôn mở to, kiên định nhìn về phía trước thể hiện sự quyết tâm, kiên định với mục tiêu của bản thân. 

Búp bê Daruma dù có bị xô ngã về hướng nào cũng luôn tự đứng thẳng dậy tượng trưng cho tinh thần kiên cường không bao giờ khuất phục trước khó khăn của người Nhật. Dù phải hứng chịu biết bao nhiêu thảm họa thiên nhiên tàn khốc, nhận lại sự tang thương đến tột cùng do các tội tác chiến tranh, nhưng nước Nhật, con người Nhật Bản vẫn chưa một lần gục ngã, họ bất khuất, kiên trì, đứng dậy và vươn lên từ đống tro tàn để xây dựng lên một Nhật Bản phải khiến cả thế giới ngưỡng mộ như ngày nay. Giống như câu thành ngữ nổi tiếng 「七転び八起、人生はこれからだ」(7 lần vấp ngã, 8 lần đứng dậy, cuộc sống bắt đầu từ đây)

Ngoài ra, màu đỏ của búp bê Daruma còn giúp xua đuổi tà ma, bảo vệ trẻ nhỏ khỏi bệnh tật, ốm đau. 

Với những ý nghĩa sâu sắc như vậy, búp bê Daruma thường được người Nhật mua vào đầu mỗi năm mới. Búp bê Daruma lúc mới mua sẽ không có lòng đen, đến khi bạn bắt đầu định hình được mục tiêu, mơ ước của mình thì hãy lấy bút lông vẽ lòng đen vào mắt bên trái của búp bê Daruma. Hành động này sẽ khiến búp bê Daruma rơi vào trạng thái mắt nhắm mắt mở, không thể nhìn rõ trần gian, vì vậy buộc phải giúp người vẽ biến mong ước thành hiện thực. Sau đó, bạn có thể để búp bê Daruma ở một nơi trang trọng, dễ thấy trong nhà hoặc nơi làm việc để mỗi khi nhìn thấy là có thể nhớ lại mục tiêu của bản thân và tiếp tục phấn đấu.

Khi ước mong thành sự thật thì hãy vẽ nốt con mắt còn lại cho búp bê Daruma, lúc này búp bê đã đạt được trạng thái giác ngộ. Theo truyền thống, cuối năm bạn sẽ phải quay lại ngôi chùa nơi bạn mua búp bê và làm nghi thức đốt để thể hiện lòng thành kính với vị thần ngụ trong đó và bày tỏ cho vị thần biết rằng bạn đã rất nỗ lực hoàn thành mục tiêu của mình. Kể cả khi bạn chưa thực hiện được ước mơ thì cũng hãy mang búp bê Daruma đến chùa để thực hiện nghi lễ nhé! Điều này sẽ mang lại một khởi đầu mới cho bạn trên con đường hiện thực hóa ước mơ đó! Sau đó mà hãy mua một con búp bê mới và tiếp tục phấn đấu nào!

4.Búp bê Daruma có bao nhiêu màu?

Màu sắc đặc trưng nhất của búp bê Daruma là màu đỏ - màu tượng trưng cho may mắn, hạnh phúc. Nhiều người cho rằng màu đỏ được lấy từ chính màu áo của Bồ Đề Đạt Ma, màu đỏ còn giúp xua đuổi tà ma, bệnh tật, đặc biệt là bệnh đậu mùa và sởi - hai căn bệnh từng reo rắc nỗi sợ kinh hoàng cho người dân Nhật Bản cuối thời Edo. 

Kề từ những năm 1930, bắt đầu xuất hiện búp bê Daruma với nhiều màu sắc sặc sỡ ngoài màu đỏ đặc trưng, mỗi màu lại mang những ý nghĩa khác biệt.

Màu vàng: tượng trưng cho tài vận, bình an, sự trù phú, dồi dào; màu vàng mang lại năng lượng tươi sáng, vui vẻ vì vậy mà búp bê Daruma màu vàng thường được tặng vào các dịp khai trương cửa hàng hoặc khi người quen thay đổi công việc.

Màu vàng kim: tượng trưng cho tài lộc và thịnh vượng; búp bê Daruma màu vàng kim sẽ là hoàn hảo cho những ai có mục tiêu liên quan đến tài chính.

Màu trắng: tượng trưng cho sự thanh khiết, trong sáng, tinh khôi; búp bê Daruma trắng thường được người Nhật dùng trong các lễ cưới để cầu mong cho tình yêu và sự hòa hợp của các cặp vợ chồng; ngoài ra, ngày nay búp bê Daruma cũng mang ý nghĩa đỗ đạt vì người Nhật quan niệm rằng học hành sẽ nhuộm dần cái đầu trắng trống rỗng, từ đó đạt được kết quả cao trong thi cử.

Màu hồng: tượng trưng cho tình yêu đôi lứa, nếu bạn chưa có người bên cạnh thì còn chần chừ gì nữa mà không sở hữu ngay một em búp bê Daruma màu hồng nhỉ? Búp bê Daruma màu hồng sẽ giúp đường tình duyên của bạn thuận lợi hơn nhiều đó!

Màu đen: tượng trưng cho sự phồn vinh và quyền lực; trong kinh doanh có từ 黒字 (lãi) vì vậy mà búp bê Daruma màu đen sẽ giúp những người có công việc kinh doanh ngày càng buôn may bán đắt.

Màu tím: tượng trưng cho sự cao quý, trường thọ

Màu xanh lá: tượng trưng cho sự an khang; búp bê Daruma màu xanh lá sẽ đem lại sức khỏe dồi dào cho người sở hữu.

5.Những điều thú vị rất có thể bạn chưa biết về búp bê Daruma

5.1.Trò chơi dân gian Nhật Bản 「だるまさんが転んだ」xuất hiện trong phim 「神さまの言うとおり」(As the Gods Will)

「だるまさんが転んだ」(Daruma-san ga Koronda) là một trò chơi dân gian của trẻ em Nhật Bản. Trò này rất giống với trò “một hai ba” của Việt Nam, nhưng thay vì đếm “một, hai, ba” thì người làm sẽ nói câu「だるまさんが転んだ」rồi quay lại, nếu thấy ai nhúc nhích thì người đó sẽ thua.

Trong phim “As the Gods Will” khi con búp bê Daruma có vẻ mặt đáng sợ, đầy máu me vừa nói dứt câu và quay lại, người đang cử động cơ thể thì ngay lập tức sẽ bị nổ tung đầu!

Cảnh báo đây là một phim kinh dị rất nhiều máu me. Bộ phim “Squid Game” (Trò chơi con mực) của Hàn Quốc nổi đình nổi đám năm qua được cho là có nhiều điểm tương đồng với “As the Gods Will” của Nhật Bản. Và trong “Squid Game” cũng có trò "무궁화 꽃이 피었습니다" (Hoa râm bụt nở rồi) tương tự như「だるまさんが転んだ」.

5.2.Thành phố ngập tràn búp bê Daruma

Tỉnh Gunma nổi tiếng là tỉnh sản xuất búp bê Daruma nhiều nhất Nhật Bản. Hầu hết búp bê Daruma đều có xuất xứ từ thành phố Takasaki - quê hương của chúng. Ngôi chùa Daruma-ji với những núi búp bê Daruma chất đầy cũng nằm tại thành phố này. Mỗi năm một lần, cứ vào mùng 6, mùng 7 Tết, ở chùa Daruma-ji sẽ có các hội chợ mở bán rất nhiều loại búp bê Daruma. Giá của một con búp bê Daruma cỡ nhỏ (5cm) rơi vào khoảng 500 yên và 1 man đối với búp bê Daruma cỡ lớn (60cm). Nếu có cơ hội bạn hãy đến đây để được tự tay chọn và viết lên búp bê Daruma những mong ước của bản thân nhé!

Đã từ lâu, búp bê Daruma trở thành một biểu tượng tinh thần không thể thiếu trong đời sống của người Nhật. Mỗi búp bê Daruma đều được làm ra một cách tỉ mỉ, chỉn chủ,chứa đựng ý chí, sự kiên trì, cốt cách kiên cường của dân tộc bất khuất này. Búp bê Daruma giống như một người bạn luôn bên cạnh ta vậy, mỗi lần nhìn thấy chúng, ta sẽ nhớ lại lý do tại sao mình bắt đầu, từ đó có động lực để tiếp tục trên hành trình chạm tay vào ước mơ.

Sách 100 chúc các bạn học tốt tiếng Nhật.

Bùa Omamori là gì? Bạn biết gì về lá bùa hộ mệnh - vật bất ly thân của người Nhật